Bu haftaki konuk yazarımız Avukat Gençer Araz’ın kaleme aldığı “Deneme Süresi Nedir – Deneme Süreli İş Sözleşmesi” başlıklı yazısını paylaşmaktan mutluluk duyuyoruz.

Deneme süresi, deneme süresi içinde fesih ve ihbar tazminatı süresi ile sorularınıza yanıt vermeye çalıştığımız bu değerli paylaşım için, Av. Gençer Araz’a tekrar teşekkür ediyoruz.

– – – –

Öncelikle belirtmek gerekir ki, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 15. maddesine göre, gerek belirli gerekse belirsiz süreli iş sözleşmelerine işçi ve işveren tarafından en fazla iki aylık deneme süresi konulabilmekte ve bu süre toplu iş sözleşmelerinde dört aya kadar uzatılabilmektedir. Dolayısıyla deneme süresi içinde işçi ya da işveren, önceden bildirimde bulunmaksızın sözleşmeyi feshedebilme imkanına sahip olmaktadır. 

İşçi veya işveren, yazılı iş sözleşmesinde deneme süresine ilişkin bir hüküm mevcut değilse, Kanun’da düzenlenen iki aylık deneme süresine güvenerek iş sözleşmesini derhal feshedemez. Nitekim deneme süresi kendiliğinden uygulanan bir hüküm olmayıp, ancak yazılı sözleşme ile kararlaştırıldığı takdirde geçerli olmaktadır. 

İş sözleşmesinde deneme kaydının bulunması halinde ise, taraflar Kanun’da belirlenen ihbar sürelerine uymaksızın iş sözleşmesini derhal ve tazminatsız olarak feshedebilmektedir. Dolayısıyla, deneme süresi özellikle ihbar öneli ve ihbar tazminatı açısından önem arz etmekte olup, genellikle işverenler tarafından bu ve buna benzer avantajları nedeniyle sıklıkla tercih edilmektedir. İşçiler bakımından ise söz konusu iş ortamını tanımak için bir fırsat olup, memnun olmadıkları takdirde iş akdinin devamı zorunluluğundan bir kurtuluş olmaktadır. 

Dolayısıyla iş sözleşmesinde deneme süresinin kararlaştırılması halinde, önceden bildirim şartı ve ihbar tazminatı yükümlülüğü bulunmamakta ise de, deneme süresi geçtikten sonra yapılan fesihlerde deneme kaydı bir anlam ifade etmemektedir. Bu durumda işverenin deneme süresi sona erdikten sonra iş sözleşmesini feshetmesi halinde, işçi ihbar tazminatı hakkını talep edebilecektir. 

İş Kanunu’nda “İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır.” şeklinde düzenleme bulunması nedeniyle, işçi deneme süresi içinde çalıştığı günlere ait normal ücret, varsa fazla çalışma ücreti, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde dinlenme hakkı, tatil günlerinde çalışmışsa ilave ücret hakkı ve başkaca her türlü işçilik haklarını talep edebilecektir. 

Aynı şekilde kıdem tazminatı, iş güvencesi ve yıllık ücretli izin gibi hakların kazanılmasında deneme süresi içerisinde yapılan çalışmalar dikkate alınacak olup, taraflar arasında deneme süresinin kararlaştırılmış olması bu hakların kazanılmasını engellemeyecektir.

Son olarak deneme süresi içerisinde işçinin sigortalı olarak çalıştırılması zorunluluğu devam ettiğini belirtmekte yarar vardır. Dolayısıyla deneme kaydının bulunması işverenlere Sosyal Güvenlik Kurumu açısından da bir kaçış yolu sağlamamaktadır.